W badaniach OWT odmianę porównuje się z odmianami
powszechnie znanymi, co do których wiadomo, że mogą być podobne do odmiany,
której odrębność ma być stwierdzona. W tym celu konieczna jest kolekcja odmian,
w której odmiany podobne do badanej umieszcza się w jej bliskim sąsiedztwie.
Dwie odmiany uważa się za odrębne, gdy wyraźna (istotna) i
stała różnica w cechach stwierdzona jest przynajmniej w jednym miejscu badań.
W przypadku cech jakościowych różnicę, na podstawie
której uznaje się odrębność badanej odmiany, uważa się za istotną, gdy
przejaw danej cechy wyrażony został innym stopniem niż u odmian, do których
badana odmiana jest porównywana. W zależności od zmienności badanej cechy są
to zazwyczaj różnice o 3, 2 lub rzadziej o 1 stopień skali. W przypadku cech
dychotomicznych odmiany odrębne charakteryzują się przeciwstawnymi stanami cech.
Jeżeli odrębność odmian ustalana jest na podstawie cech
ilościowych i pochodnych, różnicę uważa się za istotną, gdy została
potwierdzona statystycznie przy 1% poziomie istotności w dwóch kolejnych latach
lub dwóch na trzy lata badań. Bardziej właściwe jednak jest ujęcie
łączne wyników wszystkich lat badań. Taką możliwość daje wdrażana
obecnie w COBORU metoda COYD (Combined Over Year Analysis for Distinctness)
wykorzystująca analizę wariancji i analizę interakcji między odmianami i
latami.
Gdy jedyną cechą odróżniającą odmianę jest cecha ilościowa
określana zazwyczaj wizualnie, to w tym przypadku, zwłaszcza w razie wątpliwości,
powinna być mierzona.