DOBÓR ODMIAN DO INTEGROWANEJ PRODUKCJI ROŚLIN
Integrowana Produkcja Roślin (IP) jest system gospodarowania uwzględniającym wykorzystanie w sposób zrównoważony postępu technologicznego i biologicznego w uprawie, ochronie i nawożeniu roślin, przy jednoczesnym zapewnieniu bezpieczeństwa środowiska przyrodniczego. Jednymi z podstawowych elementów IP są właściwy dobór odmiany oraz wysiewanie kwalifikowanego materiału siewnego.
Odmiana jest uznawana za główny czynnik warunkujący wzrost produkcji roślinnej we współczesnym rolnictwie. Postęp odmianowy osiągany jest drogą zamierzonych zmian genetycznych, mających na celu poprawę określonych właściwości rolniczych i użytkowych odmian. Najczęściej kojarzony jest ze wzrostem plonowania, ale w zależności od gatunku obejmuje również wiele innych cech stanowiących tzw. wartość gospodarczą odmian (WGO). W szczególności dotyczy to jakości plonu oraz odporności lub tolerancji na różne czynniki biotyczne (choroby, szkodniki) i abiotyczne (niskie i wysokie temperatury, zakwaszenie gleby, niedobór i nadmiar opadów itp.), a także inne specyficzne cechy, decydujące o przydatności do określonych kierunków użytkowania.
Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych (COBORU) w Słupi Wielkiej prowadzi badania urzędowe odrębności, wyrównania i trwałości (OWT) odmian oraz w przypadku gatunków roślin rolniczych, wartości gospodarczej odmian (WGO) zgłoszonych do Krajowego rejestru (KR). Wartość gospodarczą odmian określa się na podstawie ścisłych doświadczeń polowych, rozmieszczonych na terenie kraju i reprezentujących podstawowe siedliska przyrodniczo-rolnicze. Uzupełnieniem oceny w doświadczeniach polowych są badania laboratoryjne. Wyniki badań polowych oraz laboratoryjnych stanowią główne kryterium podejmowania decyzji rejestrowych i wpisywania nowych odmian do KR.
Po zarejestrowaniu, badania odmian najważniejszych gatunkach roślin rolniczych są kontynuowane w doświadczeniach prowadzonych przez COBORU w ramach systemu Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego (PDO).
W badaniach PDO sprawdzana jest również wartość gospodarcza odmian ze Wspólnotowego Katalogu Odmian Roślin Rolniczych (CCA) nie wpisanych do Krajowego rejestru w naszym kraju, których właściciele zgłosili je wcześniej to tzw. „badań rozpoznawczych”, chcąc porównać ich wartość gospodarczą z odmianami z KR. Spośród tych odmian do systemu PDO kwalifikowane są jedynie odmiany najlepsze, charakteryzujące się podobną wartością gospodarczą do nowych odmian wpisywanych do Krajowego rejestru.
Celem badań PDO jest coroczna weryfikacja wartości gospodarczej odmian znajdujących się obrocie nasiennym w naszym kraju. Na podstawie wyników badań i doświadczeń prowadzonych w ramach PDO tworzone są „Listy odmian zalecanych do uprawy na obszarze województw” (LOZ). Jednakże z różnych powodów, głównie ograniczonych możliwości prowadzenia szerokich, kompleksowych badań odmianowych (coroczne badanie wszystkich odmian znajdujących się na naszym rynku nasiennym różnych gatunków roślin), nie dla wszystkich gatunków i nie w każdym województwie takie listy są tworzone. Na listach tych, z powodu zbyt krótkiego okresu badań, nie ma również odmian najnowszych, wpisanych do Krajowego rejestru w danym roku.
Mając na uwadze powyższe oraz uwzględniając założenia integrowanej produkcji roślin, Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych w pierwszej kolejności do tego systemu gospodarowania rekomenduje odmiany wpisane na „Listy odmian zalecanych do uprawy na obszarze województw” (LOZ). Ich aktualny wykaz dla poszczególnych gatunków i województw znajduje się na stronie internetowej COBORU w zakładce „Rekomendacja odmian” dostępnej:
Jednakże, mając na względzie opisane powyżej ograniczenia, COBORU rekomenduje do uprawy w systemie Integrowanej Produkcji również pozostałe odmiany wpisane do Krajowego rejestru (KR) oraz te ze Wspólnotowego Katalogu Odmian Roślin Rolniczych (CCA), które były badane w doświadczeniach rozpoznawczych w warunkach przyrodniczo-klimatycznych naszego kraju, uzyskały korzystne oceny wartości gospodarczej, a następnie zostały przyjęte do badań porejestrowych (PDO).
Poniżej adresy z wykazami odmian:
Dla ważniejszych gatunków roślin rolniczych wyniki badań odmian wpisanych do KR, a także charakterystyki nowych odmian zarejestrowanych w danym roku są corocznie publikowane w serii wydawniczej COBORU „Listy Opisowe Odmian”. Od 2024 r. publikacje te zostały poszerzone o wyniki odmian z CCA, które były badane w systemie PDO w ostatnich czterech latach. Publikacje te są dostępne w formie elektronicznej pod linkiem:
https://coboru.gov.pl/pl/publikacje „Listy Opisowe Odmian” mogą dostarczyć producentom roślin wszechstronnej informacji o odmianach wpisanych do KR i badanych w systemie porejestrowego doświadczalnictwa odmianowego (PDO).
Dopuszczalne, jednakże nie rekomendowane, jest także zastosowanie w IP innych odmian ze Wspólnotowego Katalogu Odmian Roślin Rolniczych (CCA), przy czym w przypadku takich odmian producent roślin powinien uzasadnić ich wybór zgodnie z celami Integrowanej Produkcji Roślin.
Skonsolidowana wersja Wspólnotowego Katalogu Odmian Roślin Rolniczych (CCA) dostępna jest na stronie internetowej administrowanej przez Komisję Europejską: https://food.ec.europa.eu/plants/plant-reproductive-material/plant-variety-catalogues-databases-information-systems_en